زبان ازبیکی در اصل ادامه تورکی قدیم یا چغتای تیلی (چغتای فرزند چنگیز خان که قسمت های ماورالنهر و دو طرف آموراازخان خانان میراث برده بود) برمیگردد به قرن ۱۲ میلادی که آغازش پنداشته می‌شود

تاثیر زبان عربی(زبان قران ودین اسلام)وزبان فارسی ودری(زبان شعر از حدود ۴۰۰ شاعرترک زبان فقط ۳۰ واندی شاعر توانسته اند در پهلوی شعر ونثر عربی وفارسی به زبان تورکی چغتائی شعر وبنویسند)زبان روسی (زبان حاکم)...این زبان راکمرنگ جلوه داده اند

خودترک ها با وجودیکه حکومت ها وامپرا توری ها داشتندویا دانشمندانی ماننددانشمندان اکادمی مامون (ابن سینا،بیرونی ناتلی مسیحی ،فارابی....)،محدثین (مانند امام بخاری ،نسایی،قرشی یا نسفی...) شاعران (مولانا، صایب ،حافظ....)به زبان خودنسبت نداشتن مخاطب وخواننده یا به دلایل مصروف نبرد بودند،ویا علاقه به کتاب وقلم کم پیدا می‌کردند وکم سواد وبی سواد بودنددرهمه گانی ساختن زبان شان کمتر کوشیدند. اما زبان حکومتی ونوشتاری شانرا عربی،روسی ،فارسی،وحتی لاتین در معاملات شان استفاده کنند مثلاچنگیز خان را نمی‌دانیم با کدام زبان حکومت می‌کرده صرف از نوشته ها برمی‌آید او به زبان تورکی مغولی گپ میزده اما مشاورین قوی بودائی،مسیحی ومسلمان مثل ملکشا جوینی را باخوداشته،یا امیر تیمور خودش هم ترکی میگفت وهم فارسی اما سلاله اش عربی وفارسی می نوشتند.ظهیر الدین محمد بابر هم وسلسله او حدود۳۳۲ سال در هند ونیم قاره هند تا کابل وبدخشان به زبان فارسی می نوشتند وتبادله افهام وتفهیم میکردند.

بعد از تشکیل جمهوری سوسیالیستی ازبیکستان شوروی زبان روسی حاکم والفبا سیریلیک الفبا رسمی شد.یعنی واژه زبان ازبیکی پیدا شد

علی شیر نوائی را بنیانگذار زبان ازبیکی میدانند که در تمام آثارش به نام ترکی الفاظی،الفاظ ترکی ،تورکی،چغتای تیلی یادنموده، فقط یکبار واژه ازبیک را استعمال نموده بودوبه همین اساس در ازبیکستان ،تورک های افغانستان ولو که قرغیز بودند ،تاتار بودند ،حتی اویغور بودند ویا کاشغر بودند در تذکره های شان ازبک ویا ازبیک نوشته شد بنا بسیاری از مردم وحتی مقامات واژه ازبک را استعمال می‌کنند

نظریاتی هم وجود دارد که ازبک خان مسلمان می‌شود وزبان ازبیکی ادامه همان زبان ترکی است با مسلمان شدن بورکه وازبیک خان میدانند.

به هرحال ازبیک وازبک همان ادامه ترکی قدیم وچغتایی است.

بنا از تمام خواننده‌ای اژبیک زبان ،استادان دانشگاه وکسانیکه در ازبیکستان ،تاجکستان واسیای میانه وترکیه اند در پی پیدا کردن واژه های گم شده زبان مادری مان تورکی باشند واگر کتابهای قلمی کهنه دارند ویا در خانه هایشان کلان سالهایشان استفاده می‌کنند مارا در جریان قرار بدهند تا در غنا مند سازی این زبان حد اقل خدمتی کنیم.

قدیر کیسکین

فیض آباد ،بدخشان

۱۴ توشیم آی(عقرب)۱۴۰۳